جراحی اعصاب
کمردرد [1]
کمر، ارتباط دهنده بالا و پایین بدن به همدیگر می باشد و بیشترین فشار وزن در بدن را تحمل می‌کند. به همین دلیل آسیب دیدن و کمردرد بخصوص موقع خم‌شدن، برداشت و یا حرکت دادن بدن بسیار معمول می‌باشد و هرفرد حداقل یکبار کمردرد را تجربه می‌کند. کمردرد یکی از معمول‌ترین دلایل غیبت از کار و یا مراجعه به پزشک است. هرچند کمردرد، آزاردهنده و ناراحت کننده است اما عموماً مشکلی جدی نمی‌باشد.
نشانه‌ها و علائم بروز کمردرد
- درد کمر کم و مبهم و یا شدید و سخت
- گرفتگی عضلات هنگام کمردرد
- درد ضربه زننده یا تیرکشنده
- دردی که تا پایین پای شما کشیده می‌شود. (درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن پا)
- محدود شدن انعطاف پذیری یا محدوده حرکت کمر
- ناتوانی در راست ایستادن
دلایل بروز کمردرد
- کشیدگی ماهیچه‌ها و یا رباط‌ها
- دیسک برجسته و یا بیرون زده و فتق دیسک
- آرتروز
- ورم مفاصل
- افزایش سن
- مشکل مادرزادی ستون فقرات
- اختلال خواب
- برداشتن و حمل بارهای سنگین
- تشک نامناسب
عوامل خطر بروز کمردرد
- وزن زیاد
- فقدان تحرک
- بلندکردن نامناسب اجسام
- ابتلا به مشکلات روانی همچون افسردگی و اضطراب
پیشگیری از بروز کمردرد
- برای سالم نگه‌داشتن کمر و پیشگیری از دردهای آتی، موارد نکات زیر می‌تواند کمک دهنده باشد.
- انجام ورزش های منظم، کم شدت و هوازی (ورزش‌هایی که باعث فشار بر کمرنشوند) را انجام دهید.
- انجام حرکات ورزشی در ناحیه شکم و کمر (تمرینات تقویتی) باعث افزایش قدرت عضلانی و انعطاف پذیری ماهیچه‌هایتان می گردد.
- داشتن وزنی مناسب
- پوشیدن کفش‌هایی با پاشنه کوتاه
- حدامکان از برداشتن و حمل وسایل سنگین خود داری کنید.
- در هنگام حمل و برداشتن اجسام سنگین دقت کنید.
- موقع نشستن و ایستادن مراقب بوده و صاف بنشینید و در حالت ایستاده شانه‌های خودر را صاف نگه دارید.
- از کشیدن سیگار پرهیز کنید.
- همواره از تشکی که ستون فقرات شما را صاف نگه بدارد و درعین حال وزن باسن و شانه‌های شما را تحمل کند، استفاده نمائید.
- درهنگام رانندگی با تنظیم آینه‌های بغل کاری کنید که مجبور به خم شدن برای دیدن آنها نباشید. صاف بنشینید و موقعیت خود را طوری تنظیم کنید تا پدال‌ها مستقیما زیر پای شما باشند. در صورتیکه مدت زیادی رانندگی می‌کنید، در فواصل بین راه استراحت نمایید.
کژپشتی (کیفور) (قوز)
بیماری کژپشتی یا اسکولیوز انحراف جانبی ستون مهره‌ها (به راست یا چپ) است. اختلال در عملکرد عضلات که ماهیچه‌آسیبی (میوپاتی) خوانده می‌شود به نوع خاصی از کژپشتی منجر می‌شود که به آن کژپشتی ماهیچه‌آسیبی Myopathic می‌گویند. دیستروفی‌های عضلانی جزو این گروه قرار می‌گیرند. [2]
علائم بروز بیماری کژپشتی [3]
- انحنای جانبی ستون فقرات به صورت C یا S. در نوع C یک قوس و در نوع S دو قوس غیر نرمال ایجاد می شود.
- هم سطح نبودن شانه ها
- برجسته بودن یکی از سینه ها
دلایل بروز بیماری کژپشتی
- داشتن ناهنجاری مادرزادی (مثلاً نوروفیبروماتوز) یا اسکولیوز اکتسابی (مثلاً بیماری راشیتیسم)
- ناهنجاری ساختمانی یک یا چند مهره از ستون فقرات
- ضعف یکی از عضلات در محدوده ستون فقرات
کژپشتی، علت شناخته شده ای ندارد و بیشتر در دختران دیده می شود و در حدود زمان قد کشیدن بلوغ پیش می آید.
پیشگیری از بروز کژپشتی
در پيشگيري از اين ناهنجاري، سن، وضعيت شغلي و توانمندي جسماني موثر است. چنانچه اين ناهنجاري ضعيف باشد، حركات جسماني مانند اصلاح نشستن و برخاستن، تقويت عضلات ستون مهره‌ها به وسيله انجام نرمش‌هاي سبك‌كننده، طرز صحيح نشستن روي صندلي، طرز صحيح خوابيدن و راه رفتن مي‌تواند كمك‌كننده باشد.
اسپونديلوز گردن [4]
اسپونديلوز گردن، ناشی از تغييرات تخريبي استخوان‌هاي گردن است كه موجب وارد آمدن فشار به اعصابي مي‌شود كه به دست‌ها، پاها، و مثانه مي‌روند. در اين بيماري، 7 مهره موجود در گردن، ديسك‌هاي بين آنها و عروق خوني كه به مغز مي‌روند، تحت‌تأثير قرار مي‌گيرند. در مردان 40 سال به بالا، اين بیماری شايع‌تر است و شيوع آن پس از 60 سالگي نیز افزايش مي‌يابد.
علائم بروز بیماری اسپونديلوز گردن
- درد در گردن، كه به كتف‌ها، بالاي شانه‌ها، قسمت فوقاني بازوها، دست‌ها، يا پشت سر تير مي‌كشند.
- صداي شنیدن سايش به هنگام حركات گردن يا عضلات شانه
- بي‌حسي يا گزگز در بازوها، دست‌ها، و انگشتان و اختلال در بازتاب‌ها (رفلكس‌ها)
- ضعف عضلاني و تحليل رفتن عضلات، كاهش بازتاب‌ها
- گيجي، راه رفتن نامتعادل
- بي‌اختياري ادرار و عدم كنترل مثانه و نيز ضعف در پاها با پيشرفت بيماري ایجاد می شود.
- خشكي گردن
- سردرد
علل بروز بیماری اسپونديلوز گردن
- آرتريت (التهاب مفصل)
- رخ دادن صدماتي مانند تصادفات اتومبيل كه باعث به جلو پرتاب شدن و سپس به عقب برگشتن ناگهاني گردن و ايجاد آسيب مي‌شوند، صدمات ورزشي، كشيده شدن ناگهاني بازوها، زمين خوردن و سقوط
- داشتن آرتروز (ناشي از آسيب فرسايشي مفاصل در اثر پيري)
- رشد غيرطبيعي استخوان
عوامل خطر بروز بیماری اسپونديلوز گردن
- سن بیش از 60 سال
- صدمه به گردن
پيشگيري از بروز بیماری اسپونديلوز گردن
- از نشستن به حالت خميده خودداري كنيد.
- بدون گذاشتن بالش بخوابيد. از يك محافظ گردن نرم يا حوله براي حمايت از گردن استفاده كنيد.
- از وارد آمدن آسيب به گردن اجتناب كنيد. به هنگام انجام ورزش‌هاي داراي برخورد فيزيكي، از كلاه حفاظتي مخصوص استفاده كنيد.
- در اتومبيل از كمربند ايمني استفاده كنيد و ارتفاع پشتي سر را به طور مناسب تنظيم كنيد.
آسیب طناب نخاعی
نخاع، مجموعه‌ای از رشته‌های عصبی است که از مغز امتداد می‌یابد و به میانه کمر می‌رسد و سیگنال‌هایی را به مغز و سایر اعضای بدن می‌فرستد و دریافت می‌کند. همچنین نخاع از بافت نرمی برخوردار است که توسط مهره‌های ستون فقرات محافظت می‌شود.
آسیب طناب نخاعی از عوامل مهم اختلالات حسی، حرکتی، دستگاه ادراری و یا ترکیبی از این موارد است. تصادفات اتومبیل، شایع ترین علت آسیب های طناب نخاعی هستند.[5] ضربه های وارد بر ستون مهره ای ممکن است، باعث آسیب نخاع، ریشه اعصاب نخاعی و یا هر دو بشود. [6] آسیب شدید طناب نخاعی، نسبتا ناشایع است، اما ازنظر عواقب خود حالت تحلیل برنده و طولانی مدت دارد، زیرا این ضایعه در اغلب موارد، افراد جوانتر از 30 سال را گرفتار می سازد. [7]
علل بروز آسیب طناب نخاعی[8]
آسیبهای طناب نخاعی از نظر سبب شناسی (اتیولوژی) می‌تواند به دو گروه کلی تقسیم شوند:
- آسیبهای ضربه‌ای
- آسیبهای غیرضربه‌ای
آسیبهای ضربه‌ای
بیشتر آسیبهای طناب نخاعی، از نوع ضربه‌ای است. بسیاری از شکستگی‌ها در ناحیه ستون فقرات به دنبال تصادفات، ممکن است منجربه ضایعه نخاع نیز گردد. گاهی ضایعه نخاعی به دلیل کشیدگی نخاع ایجاد می‌گردد. این آسیب ها بدلیل:
- شکستگی در ناحیه ستون مهره‌ها
- دررفتگی‌های ستون فقرات
- شکستگی همراه با دررفتگی در ستون مهره‌ها
- آسیب حاد دیسک بین مهره‌ای
- صدمات عروقی به دنبال ضربه (تروما)
آسیبهای غیرضربه‌ای
این عوامل، میزان کمتری از صدمات طناب نخاعی را ایجاد می‌کنند که حدود ۳۰٪ تخمین زده می‌شوند. بسیاری از عوامل غیرضربه‌ای آسیب نخاعی عبارتند از:
- فتق دیسک بین مهره‌ای
- لغزش مهره
- تنگی مجرای نخاعی
- مشکلات عروقی
- داشتن بیماری هایی مانند (مهره‌شکاف، آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس، سیرنگومیلی، میلیت عرضی، بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس و غیره)
- تومورهای ناحیه ستون فقرات
- آرتروز شدید در ناحیه ستون مهره‌ها
- عفونت‌ها
علائم بروز آسیب نخاعی [9]
- آسیب های ناحیه گردن (و نزدیک گردن)
وقتی که آسیب نخاعی در نزدیکی گردن رخ دهد، عوارض حاصل از آن می تواند دردست ها و پاها تاثیر بگذارند. ازجمله مهمترین تاثیرات ضایعات گردنی عبارتند از:
- مشکلات تنفسی (حاصل فلج شدن عضلات تنفسی)
- ازبین رفتن کنترل ادرار و دفع مدفوع (که می تواند یبوست، بی اختیاری و اسپاسم مثانه را به دنبال داشته باشد)
- بی حسی
- تغییرات حسی
- اسپاستیسیتی (افزایش انقباضات وگرفتگی های عضلانی)
- درد
- ضعف و فلج
آسیبهای سینه ای (سطح قفسه سینه)
هنگامی که آسیب نخاعی درسطح قفسه سینه اتفاق می افتد، اثرات آن را می توان برروی پاها مشاهده نمود که مهمترین آن شامل:
- مشکلات تنفسی (ناشی از فلج شدن عضلات تنفسی)
- ازبین رفتن کنترل ادرار و دفع مدفوع (که می تواند یبوست، بی اختیاری و اسپاسم مثانه را به دنبال داشته باشد)
- بی حسی
- تغییرات حسی
- اسپاستیسیتی (افزایش انقباضات و گرفتگی های عضلانی)
- درد
- ضعف و فلج
آسیب های کمری – خاجی (نواحی تحتانی پشت)
هنگامی که آسیب نخاعی درسطوح کمری ایجاد شود، میزان تاثیرآن بر روی پاها متفاوت خواهد بود. اما مهمترین اثرات آن عبارتند از:
- افت درکنترل ادرار و دفع مدفوع (که می تواند یبوست، بی اختیاری و اسپاسم مثانه را به دنبال داشته باشد)
- بی حسی
- درد
- تغییرات حسی
- اسپاستیسیتی (افزایش انقباضات وگرفتگی های عضلانی)
- ضعف و فلج
پیشگیری از بروز آسیب نخاعی
- رعایت اصول ایمنی هنگام رانندگی، کار و تفریح می تواند ازبروز بسیاری از آسیب های نخاعی جلوگیری کند.
- از وسایل حفاظتی مناسب، در صورت احتمال هرنوع ضایعه ای استفاده کنید.
- شیرجه زدن به آب های کم عمق یکی ازدلایل مهم آسیب های نخاعی محسوب می شود. بنابراین قبل ازانجام شیرجه ازمیزان عمق آب، عدم وجود سنگ و سایر موانع احتمالی مطمئن شوید.
- در ورزش هايي مانند فوتبال و سورتمه رانی معمولا جراحات وصدمات شدیدی ازجمله پیچ خوردگی یا خمیدگی نواحی پشت و گردن ممکن است، اتفاق بیافتند که منجر به آسیب نخاعی شوند. بنابراین درموقع ورزشه ايی ازجمله سورتمه سواری، باید احتیاط نموده و قبل ازهرفعالیتی، منطقه را از حیث وجود موانع بازرسی نمائید. درموقع فعالیت های ورزشی ازجمله فوتبال و سایرورزشهای پرحادثه، از روشها وتجهیزات مناسب استفاده کنید.
- سقوط به هنگام فعالیت های کاری یا تفریحی نیزمی تواند منجربه بروز آسیب های نخاعی شود. رانندگی ایمن و بستن کمربند ایمنی نقش به سزائی درکاهش آسیب های نخاعی حاصل ازتصادفات دارد.
تومور طناب نخاعی [10]
تومور طناب نخاعی ناشی از رشدی غیرطبیعی است که طناب نخاعی با ریشه‌های عصبی آن را تحت فشار قرار می‌دهد. این رشد ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشد، ولی یک تومور غیربدخیم در صورتی که به طور مناسبی درمان نشود، ممکن است به اندازه یک تومور بدخیم، ناتوان‌کننده باشد.
علائم بروز تومور طناب نخاعی
- ضعف پیشرونده، کرختی و تحلیل عضلاتی که عصب آنها از ناحیه آسیب دیده طناب نخاعی منشأ می‌گیرد.
- مشکل شدن ادرار کردن و حرکات روده، بی‌اختیاری
- درد مزمن پشت
علل بروز تومور طناب نخاعی
- تومورهایی که از خود طناب نخاعی منشأ می‌گیرند (تومورهای اولیه) به ویژه در کودکان و افراد مسن، نادر هستند و علت آنها ناشناخته است.
- تومور طناب نخاعی، معمولاً ناشی از سرطانی است که از بخشی دیگر از بدن، مثل ریه، پستان، لوله گوارش، پروستات، کلیه، تیروئید یا دستگاه لنفاوی گسترش یافته است.
عوامل خطر بروز تومور طناب نخاعی
- سرطان در هر قسمتی از بدن
پیشگیری از بروز تومور طناب نخاعی
- از آنجا که تومورهای طناب نخاعی بیشتر از گسترش سرطان ناشی می‌شوند، مراقب علائم اولیه سرطان در سایر اعضا باشید.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید.
- برای کاهش احتمال سرطان دستگاه گوارش، یک رژیم غذایی پرفیبر میل کنید.
- مراقبت بزرگی غده تیروئید باشید.
- در مورد مردان بالای 45 سال، همراه با معاینه فیزیکی سالانه، معاینه پروستات را نیز درخواست کنید.
- در مورد زنان، معاینه پستان توسط خود شخص را انجام دهید.
اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس [11]
اسپوندیلولیزیس(Spondylolysis)
اسپوندیلولیزیس، یک نقص استخوانی در مهره (قسمت ایسم مهره یا Isthmus ) است که مربوط به عقب مهره در ناحیه ای بین پدیکول و لامینا یعنی پارس اینترآرتیکولاریس ایجاد می گردد. به قسمت استخوانی بین زائده مفصلی فوقانی و زائده مفصلی تحتانی، پارس اینترآرتیکولاریس گفته می شود.
اسپوندیلولیزیس، یک عیب مهره ای یک طرفه بدون لغزش است. (برخلاف اسپوندیلولیستزیس که همان لغزش مهره است) اسپوندیلولیزیس بیشتر در فقرات کمری و در مهره پنجم کمر دیده می شود.
علل بروز اسپوندیلولیزیس
- عوامل مادرزادی
- شکستگی
- فعالیت های تکراری (بویژه در ورزشکاران)
اسپوندیلولیستزیس ( Spondylolisthesis)
در اسپوندیلولیستزیس یا لغزش مهره، بخشی از مهره بالایی یا تمام قسمت آن مهره روی مهره پایینی لیز می خورد. شایع ترین حالت لیزخوردگی، حرکت مهره پنجم کمر(L5) بر روی مهره خاجی یا ساکروم (S1) است. عواملی چون فشار شدید، شکستگی ها، تومورها، برخی از عوامل مادرزادی و یا تغییرات تخریبی در ناحیه مفاصل پشتی مهره ها (مفاصل فاست) می توانند باعث بروز این حالت شوند.
اسپوندیلولیستزیس ممکن است به علت اختلال یا ضایعاتی در نواحی لامینا، پدیکول، مفاصل فاست و پارس اینترآرتیکولاریس مهره های ستون فقرات ایجاد شود. درصورتی که بخشی از مهره بالایی نسبت به مهره پایینی لغزش یابد، بیشتر مربوط به ناحیه پارس اینترآرتیکولاریس است که در این موارد زائده خاری و لامیناهای مهره لغزش یافته در جای خود باقی می مانند.
علل بروز اسپوندیلولیستزیس
عواملی که باعث ایجاد درد در اسپوندیلولیستزیس می گردند، ممکن است در ارتباط با فشار به موارد زیر باشند:
- لیگامان های طولی قدامی، خلفی و بین خاری
- سخت شامه (Dura mater)
- جسم مهره
- مفاصل فاست (آپوفیزیال)
- عضلات
- طناب نخاعی یا ریشه های اعصاب نخاعی
تومور مغزي [12]
تومور مغزي ناشی از رشد يك توده غيرطبيعي در مغز است كه امكان دارد، خوش‌خيم يا بدخيم باشد. توجه داشته باشيد كه يك تومور خوش‌خيم مغز ممكن است به اندازه يك تومور بدخيم ناتواني ايجاد كند، مگر اينكه به طور مناسب تحت درمان قرار گيرد.
علائم تومور مغزي
- سردردي كه با دراز كشيدن بدتر مي‌شود.
- استفراغ همراه با تهوع، يا استفراغ ناگهاني بدون تهوع
- اختلال بينايي، از جمله دو تا ديدن اشياء
- ضعف در يك طرف بدن
- عدم عادل بدن، گيجي
- از دست دادن حس بويايي
- از دست دادن حافظه
- تغييرات شخصيتي
- حملات صرعي و تشنجي
علل بروز تومور مغزي
بعضي از تومورها از بافت مغز منشأ مي‌گيرند (تومورهاي اوليه)، اما اغلب تومورهاي مغزي در اثر گسترش سرطان‌هاي ساير نقاط بدن به خصوص سرطان پستان، ريه، روده، يا ملانوم بدخيم پوست، به مغز ايجاد مي‌شوند. علائم در اثر افزايش فشار داخل جمجمه ناشي از بزرگ شدن تومور به وجود مي‌آيند.
عوامل خطر بروز تومور مغزي
- تغذيه نامناسب به خصوص كم بودن فيبر غذايي (عامل خطر بروز سرطان روده)
- سيگار كشيدن (عامل خطر سرطان ريه)
- افراط در مصرف الكل (عامل خطر سرطان كبد)
- قرار گرفتن بيش از حد در مقابل آفتاب (عامل خطر ملانوم بدخيم پوست)
- وجود يك سرطان ديگر در هر نقطه‌اي از بدن
پيشگيري از بروز تومور مغزي
- خانم‌ها بايد پستان خود را مرتباً از نظر وجود توده بررسي كنند.
- سيگار را ترك كنيد.
- رژيم غذايي پرفيبر داشته باشيد.
منابع
- سایت پزشکی و مجله سلامتی راستینه
- ناصری، نسرین، فیزیوتراپی در ضایعات ارتوپدیک، انتشارات صبح سعادت، چاپ اول،
- دانشنامه فرزند، مبحث بیماری های مزمن، کژپشتی
- اسپوندیلوز گردن؛ پایگاه جامع اطلاع رسانی پزشکان ایران؛ http://www.irteb.com/
- میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پروفسور فیتزجرالد. ص ۱۸۴
- اعلمی هرندی، بهادر، اصول ارتوپدی و شکسته بندی، چاپ ششم. ص ۴۵۰
- قاضی جهانی، بهرام. ترجمه مبانی طب سسیل، بیماریهای مغز و اعصاب. ص ۲۸۶
- Susan B. O,Sullivan & Thomas J. Schmitz / Physical Rehabilitation: Assessment and Treatment.P 545.
- "آسیب طناب نخاعی " – ترجمه : مهندس عباس كاشي- انتشار : مركز ضايعات نخاعي - 1389 - برگرفته ازسایت: Medline Plus
- تومور طناب نخاعی؛ دانشنامه رشد، شبکه ملی مدارس.
- ناصری, نسرین, فیزیوتراپی در ضایعات ارتوپدیک,انتشارات صبح سعادت, چاپ اول؛ اعلمی هرندی, بهادر, اصول ارتوپدی و شکسته بندی, چاپ ششم,نشر فروغ اندیشه؛ طیبی، عبداله. محسنی فر، هلاکو. آشناگر، زینت. ترجمه ساختار و عملکرد ستون مهره ای لوانجی-نورکین. ناشر قلم علم
- تومور مغزی؛ پایگاه جامع اطلاع رسانی پزشکان ایران؛ http://www.irteb.com/
